Intolerancija na gluten se prema nekim procenama javlja kod svake četvrte osobe u opštoj populaciji, a simptomi su različiti po intenzitetu i najčešće su vezani za creva: česta nadimanja, bolovi, grčevi u crevima, pretakanja i neregularna stolica, a osim toga se javljaju bolovi u zglobovima, osteoporoza, anemija, opšta slabost, ekcemi isl. Kod većine slučajeva simptomi nastupaju posle puberteta, dakle oko 20. godine. Kod značajnog broja osoba sa ovim poremećajem dolazi, u slučaju da se ne promeni način ishrane, do razvoja celijačne bolesti.
Celijačna bolest je poznata još od stare Grčke i podrazumeva pojavu antitela u krvi, kao i promene zida tankog creva. Usled nastalih promena na crevima smanjuje se preuzimanje hranljivih materija iz crevnog sadržaja, pa ove osobe često pate od nedostatka vitamina B12, gvožđa i drugih vitamina i minerala. Na celijačnu bolest se sumnja i kod osoba koje boluju od autoimunog oboljenja štitne žlezde, astme, artritisa i neuroloških poremećaja, a pritom imaju poremećaj rada creva.
Tačan mehanizam nastanka intolerancije na gluten nije u potpunosti razjašnjen, a zna se da nastaje češće kod genetski predisponiranih osoba.
Kako se dijagnostikuje intolerancija a kako celijačna bolest?
Najjednostavniji način za otkrivanje intolerancije jeste izbacivanje namirnica iz ishrane na najmanje nekoliko dana. Svi drugi dijagnostički testovi koji se rade u našoj zemlji u cilju utvrđivanja intolerancije na razne vrste namirnica nemaju nikakvu naučnu utemeljenost ni pouzdanost. Ukoliko je došlo do nastanka celijačne bolesti, dijagnoza se izvodi utvrđivanjem antiglijadinskih antitela u krvi i uzimanjem uzorka tankog creva. U toku je u svetu razvoj dijagnostičke metode koja će utvrditi osetljivost na gluten iz uzorka stolice.
Dijeta bez glutena se kod obolelih sprovodi ceo život, i u zavisnosti od toga u kom je stadijumu bolest bila u trenutku lečenja, nekada je potrebno nekoliko meseci pa i godina za potpun oporavak. Dijeta obuhvata: sveže i termički obrađeno voće, povrće, čisto meso, jaja, mleko, jogurt, sireve, ribu, med, džem, pečurke, puter i margarin. Od žitarica koriste se heljda i proso, kao i neke ređe korišćene vrste – amarant i kvinoa. Namirnice od kukuruza i pirinča su dozvoljene kod onih manje osetljivih, a od pića nisu dozvoljeni pivo, kvas, a često ni instant čaj i kafa i zamene za kafu.
Osim u žitaricama gluten se nalazi i u drugim proizvodima koji sadrže maltozu ili skrob: bonbone, prelivi za salate, soja sos i suhomesnati proizvodi. Imajte u vidu da pekarski proizvodi od heljde sadrže samo 20-30% heljde i ostatak pšeničnog ili raženog brašna.
